W ubiegłym tygodniu Jan Gross udzielił w USA wywiadu rosyjskiemu dziennikarzowi o nazwisku Mikhail Fishman. Oto kilka wybranych cytatów Grossa z części tego wywiadu.
- „… katastrofa i tragedia holokaustu polega na tym, że we wszystkich krajach europejskich okupowanych przez Niemców – w każdym odmiennie, w zależności od okoliczności – ludzie i instytucje byli masowo zaangażowani w wytrzebienie ludności żydowskiej.”
- „Polskie władze skupiają się wyłącznie na „polskich obozach” – uważają, że tym wyrażeniem przypisuje się Polsce główną rolę w holokauście. Oczywiście, nikt przy zdrowych zmysłach tak nie uważa – wszyscy wiedzą, że to wynalazek nazistów (od autora: ci naziści byli bez narodowości, ani też przynależności państwowej?) i oni go urzeczywistniali. Niemniej jednak, w każdym kraju, w którym miał miejsce (holokaust) jest swoja własna straszna historia o udziale miejscowej ludności. I polska historia jest (w tym zakresie) bardzo smutna i bardzo tragiczna”.
- „…ogólna narracja o wojnie w Polsce jest zbudowana na podstawie, że ofiary wojny to wszystko Polacy, wszystko polscy obywatele, polski naród”.
- „…w Polsce mówiło się o sześciu milionów ofiar, bez uszczegółowienia, że trzy miliony z nich to polscy Żydzi, którzy w odróżnieniu od pozostałych, zostali praktycznie całkowicie wytrzebieni”.
- „Legitymizm powojennego polskiego rządu w dużym stopniu budowano na tym, że rząd ten chroni Polskę przed nową wojną. I dlatego rządu było ważnym, aby skupić się na wizerunku ofiary "Polakach". Drobiazgowe badania tej kwestii komplikuje obraz. Komuniści nie byli zainteresowani w rozpoznaniu tego tematu. Przecież antysemityzm wśród Polaków jest bardzo rozprzestrzeniony i oni utożsamiali komunistów z Żydami, a to komunizm w Polsce próbował przekonać ich, że jest wolny od żydostwa”.
- „Polacy wiedzieli, że uczestniczyli w prześladowaniu Żydów. Jednak nie do końca. Tak. Ale nie do końca. Wiedzieli, ale nie przyznawali się i nie mówili o tym. Polacy, szczególnie w małych wsiach i miasteczkach, nie mogli nie wiedzieć co się dzieje w całym kraju i co było częścią ich rodzinnej historii. Ale ta historia nie była opowiadana w szczegółach, ponieważ nie było można z tego czuć się dumnym. Wręcz przeciwnie: oficjalna narracja aktywnie promowała "Żegotę" - rzeczywiście istniał podziemny komitet pomocy Żydom. I można było usłyszeć, że Polska jest jedynym krajem, gdzie udzielano pomocy Żydom, pomimo faktu, że pomoc ta jest karana śmiercią całej rodziny. Na terenie Yad Vashem jest cała aleja drzew posadzonych na cześć Polaków, którzy ratowali Żydów. To wszystko prawda, lecz należy dodać, że to były wyjątki - osoby, które w swoich społecznościach były często traktowane jak wyrzutki. Jeśli ludzie dowiedzieli się, że ktoś ukrył Żyda, osoba taka mogła być pobita, zabita i ograbiony przez własnych sąsiadów. Nawet po wojnie, ludzie bali się przyznać, że ukrywali Żydów, ponieważ ich społeczności zwróciłyby się przeciwko nim. Żydzi byli przeganiani głównie przez lokalne społeczności, i było to dobrze znane, ale nie afiszowano się tym. Narracja powojenna celowo zbudowana na słowie "szmalcownik" - to bardzo mocne pejoratywne słowo, którym nazywano tych, którzy szantażowali Żydów i grozili wydaniem ich Niemcom lub po prostu wydawał ich za pieniądze. W sumie to z jednej strony była niewielka grupa strasznych szmalcowników, z drugiej - bohaterowie, którzy ratowali Żydów, ale o innych, tych, którzy są w środku, nikt nic nie mówił”.
- „Teraz wszyscy wiemy, że wiele osób brało udział w eksterminacji Żydów - albo z powodów ideologicznych, albo dlatego, że wychował się w atmosferze antysemityzmu, czy też dla materialnych korzyści”.
- „Rola Kościoła od samego początku do końca była straszne. A historia stosunków między Polakami i Żydami w Polsce nie może być w pełni otwarta, bo kościół ma tak ogromny autorytet moralny w Polsce. Kościół nie chce i nie jest gotowy do uznania swej smutnej roli, ponieważ przedstawiciele hierarchii kościelnej dziś nadal myślą w ten sam sposób. Przede wszystkim Kościół był nastawiony skandaliczne antysemicko w okresie międzywojennym. Kościół jako całość patrzył na Żydów jak na diabłów, z których powinien być oczyszczony polski organizm”.
Na razie tylko tyle cytatów Grossa z jego niedawnego wywiadu,
Nie udzielam odpowiedzi na tytułowe pytanie notki.
Mam nadzieję, że odpowiedź na to pytanie udzielicie sami w swoich komentarzach.
